οδοιπορικο στην Γκανα

Ξεκινώντας να μιλήσεις για τη Γκάνα σίγουρα δεν έχεις στο μυαλό σου έναν τουριστικό προορισμό. Θα μπορούσε ενδεχομένως να γίνει, και μάλιστα πολύ δημοφιλής, αφού έχει απίστευτη τροπική ομορφιά, χιλιάδες χιλιόμετρα παραλίων, παρθένα δάση-φύλακες σπάνιας βιοποικιλότητας, μοναδική κουλτούρα, ορυκτό πλούτο και δυνατότητες ανάπτυξης αλλά το σημαντικότερο, πολύ αξιόλογους ανθρώπους.

Σήμερα όμως, η Γκάνα είναι μια από τις χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου, με τεράστια προβλήματα όπως η έλλειψη βασικών υποδομών, η ανεργία, η εγκληματικότητα, η διαφθορά και όλα αυτά που συνθέτουν την απόλυτη φτώχεια που μαστίζει τον πανέμορφο αυτό τόπο.

Όσο και να προετοιμαστείς πριν ξεκινήσεις, αυτό που βρίσκεις εκεί δε μπορεί να το συλλάβει ο νους σου πριν το συναντήσει.Και είναι σίγουρα καλύτερα έτσι.

Σε αντίθεση με τις «δικές μας» τέσσερις εποχές, εκεί υπάρχουν μόνο δύο, η εποχή των βροχών και η εποχή της ξηρασίας. Έξι μήνες ανομβρίας και ζέστης και έξι συνεχούς βροχής, τροπικής μεν αλλά συχνής. Απαραίτητα αξεσουάρ το αδιάβροχο, τα μακριά ελαφριά ρούχα και φυσικά το αντικουνουπικό.

 

Το ταξίδι ξεκινά από την Άκκρα, την πολυπληθή πρωτεύουσα της. Ελπίδα για πολλά εκατομμύρια Γκανέζων που κατοικούν εκεί, αλλά και για όσους καταφθάνουν καθημερινά από την επαρχία ελπίζοντας σε μια καλύτερη τύχη. Στα χωριά δεν υπάρχουν δουλειές, σχολεία, ευκαιρίες. Όχι ότι στην Άκκρα είναι άφθονα, αλλά προσπαθώντας να επιβιώσεις είσαι διατεθειμένος να δοκιμάσεις να αφήσεις το τόπο σου.

Οι ευρωπαίοι δεν επιλέγουν αυτή την αφρικανική χώρα για τις διακοπές τους. Οι λιγοστοί λευκοί που συναντάς είναι στη πλειοψηφία τους προσωπικό μη-κυβερνητικών οργανώσεων που βρίσκονται εκεί για κάποια αποστολή. Τους βρίσκεις σε μέρη όπως η παραλία του Οσεκάν, μπροστά από την Άκκρα.

Εϊναι η Γκανέζικη Οια. Ηλιοβασίλεμα με θέα τον απέραντο Ατλαντικό. Μια ακόμα απόλαυση για λίγους, καθώς ακόμα και ένα αναψυκτικό στο καφέ της περιοχής είναι απαγορευτικό για τα ελάχιστα εισοδήματα των περισσοτέρων κατοίκων, που προσπαθούν να επιβιώσουν με λιγότερο από ένα δολάριο την ημέρα. Η Οσεκάν είναι μια όαση ανάμεσα σε χιλιόμετρα ανεκμετάλλευτης ακτογραμμής, βρώμικης και παραμελημένης. Πρόχειροι κα ταυλισμοί κατά μήκος της παραλίας της πόλης, σκουπίδια, μόλυνση, αλλά και μικρές γραφικές βάρκες στον ορίζοντα.

Πώς μπορεί άραγε τόση, αντικειμενικά, σκληρότητα τοπίου, τόση φτώχεια, να κρύβει τόση ομορφιά;  Πώς είναι δυνατόν στη θέα των δεκάδων παιδιών που δουλεύουν στο δρόμο, που μεγαλώνουν ανάμεσα στα αυτοκίνητα, καταμεσής των χιλιάδων  αστέγων να μη σε πιάνει απελπισία; Δεν σε αφήνει αδιάφορο αυτή η ανισότητα, αλλά δεν μπορείς και να μην αισθανθείς την αισιοδοξία που φυλούν οι κάτοικοι στα χαμόγελά τους, στα τραγούδια και τους χορούς τους, στα πανέμορφα χρώματα και μοτίβα που βρίσκονται παντού. Αν κάποιος περπατήσει λίγο στην Άκκρα, σίγουρα θα ανταλλάξει ένα χαμόγελο με κάποια άγνωστη γυναίκα που περπατούσε στο πλάι του δρόμου και έτυχε να πέσει το βλέμμα της πάνω σου ή με ένα παιδί που κουβαλώντας κάτι ή πηγαίνοντας κάπου σου χαμογέλασε καθώς απομακρυνόταν. Η πρώτη αυτή εκπληκτική αντίθεση του ταξιδιού, αυτά τα ειλικρινή αυθόρμητα χαμόγελα με έκαναν να θέλω πιο πολύ να γνωρίσω αυτό τον τόπο πίσω από το σκληρό του περιτύλιγμα, να δω από πού πηγάζει αυτή η δύναμη και η αισιοδοξία.

Στους μποτιλιαρισμένους δρόμους, έχεις πολύ χρόνο να παρατηρήσεις. Μικροπωλητές να απλώνουν τα τροπικά τους φρούτα, τον κόσμο να περπατά ασταμάτητα προς κάθε κατεύθυνση, τα tro-tro(μικρά φορτηγάκια που χρησιμοποιούν για τις μετακινήσεις τους), τα πανέμορφα μπατίκ υφάσματα που τυλίγουν οι γυναίκες γύρω τους.

Περπατούν ευθυτενείς, μεταφέροντας με άνεση και τέχνη ό,τι μπορείς να φανταστείς πάνω στο κεφάλι τους. Έχουν τα μωρά τους πάντα μαζί τους, στη θήκη που δημιουργούν δένοντας ένα κομμάτι πολύχρωμο ύφασμα στη πλάτη τους. Παρά την φτώχεια τους είναι περιποιημένες. Οι Γκανέζες ασχολούνται αρκετά με την εμφάνισή τους και ιδιαίτερα με τα μαλλιά τους.

   

Μετά από αρκετή ώρα καταφέρνουμε επιτέλους να διασχίσουμε την πόλη και να φτάσουμε από το δυτικό στο ανατολικό της άκρο, χρησιμοποιώντας τον μοναδικό και απίστευτα μποτιλιαρισμένο δρόμο της πρωτεύουσας. Τις πρωινές ώρες και νωρίς το απόγευμα χρειάζεσαι μέχρι και 4 ώρες για μερικά χιλιόμετρα.

Μικροπωλητές, καλύβες, τσίγκινα κιόσκια – πολλά στα χρώματα των εταιριών κινητής τηλεφωνίας που ανταγωνίζονται για το μεγαλύτερο μερίδιο αγοράς και προσφέρουν μερικά δολάρια για να βάψεις το κιόσκι σου στα χρώματά τους. Άλλα είναι ξύλινα, άλλα με τσιμεντόλιθους, πολλά από τσίγκο και λίγα με τσιμέντο. Τα αυτοσχέδια κιόσκια σχηματίζουν ολόκληρες περιοχές, είναι υποτυπώδη, αλλά φιλοξενούν οικογένειες. Γειτονιές κόκκινες, μπλε και κίτρινες, σαν ένα κολάζ λογοτύπων.

Φτάνουμε στο ανατολικό άκρο της πόλης. Περνάμε μερικά resort και συναντάμε την παραλία του Lambadi. Τίποτα δε θυμίζει την κατάσταση που συναντήσαμε στην υπόλοιπη πόλη.

Δυνατή δυτική μουσική, παιδιά παίζουν στην παραλία, ακροβατικά, εστιατόρια, μπαρ, βόλτα με άλογα, ξαπλώστρες, μέχρι και μπιλιάρδο παραλίας… ξαφνιάστηκα.

Χόνισε και Κονκόν

Μετά από τρεις ώρες διαδρομή με 4Χ4 φτάνουμε σε μια μικρή κοινότητα στη δυτική περιφέρεια της Γκάνα, το Χόνισε.

Ο δρόμος από ασφάλτινος έγινε σταδιακά δύσκολος χωματόδρομος. Σε κάποιο σημείο συναντήσαμε μια μικρή κωμόπολη.

Οι κεραίες των μικρών σπιτιών υψώνονταν εντυπωσιακά πολύ πάνω από τα σπίτια. Το σήμα της τηλεόρασης ήταν αρκετά αδύνατο, κι έτσι επέκτειναν τις κεραίες των καλυβιών τους έως και 5 μέτρα. Μεγάλη ανάγκη η καθαρή λήψη προφανώς.

Τα τελευταία χιλιόμετρα μέχρι το χωριό θα μπορούσαν σίγουρα να χαρακτηριστούν ειδική διαδρομή, αλλά η ομορφιά του τοπίου δε σε αφήνει να δυσαρεστήσεις. Πανέμορφα δέντρα, πυκνή βλάστηση, αγρότες που περπατούν στο πλάι του κόκκινου δρόμου, μικρά χωριά με πλίνθινες καλύβες. Που και που μυρωδιές από ξύλα που καίγονται, ήχοι από τις αξίνες των αγροτών, ακόμα πιο ζωντανά χρώματα, ακόμα περισσότερα αυθόρμητα χαμόγελα

.

Οι κάτοικοι του Χόνισε είναι αγρότες και κτηνοτρόφοι. Λίγοι έχουν ταξιδέψει μέχρι την πρωτεύουσα κι ας είναι μόλις τρεις ώρες διαδρομή. Τα σπίτια τους έχουν σκεπές από άχυρο, είναι πλίνθινα, στρογγυλά και φιλοξενούν όλα τα μέλη της οικογένειας, που είναι συνήθως 6 έως και 10 άτομα. Το μόνο κτίσμα από τσιμέντο είναι το σχολείο του χωριού, που κατασκευάστηκε με τη υποστήριξη της ActionAid μερικά χρόνια πριν

.

Το χρησιμοποιούν και ως χώρο συνάντησης της κοινότητας. Ιατρείο ή νοσοκομείο δεν υπάρχει κι έτσι χρησιμοποιούν τις παραδοσιακές τους συνταγές, όσα τους παρέχει η φύση και τις προσευχές τους. Καλλιεργούν kasawa, ένα βολβό που τον μαγειρεύουν με διάφορους τρόπους, παράγουν αλεύρι για ένα είδος ψωμιού που ονομάζουν yam και συνοδεύει τα περισσότερα φαγητά τους. Αρκετοί επίσης καλλιεργούν plantain, ένα είδος μπανάνας που ευδοκιμεί στην περιοχή. Το τηγανίζουν ή το αποξηραίνουν και το αλέθουν για να φτιάξουν fufu, ένα ακόμη παραδοσιακό τους φαγητό.

Η Γκάνα φημίζεται για τα μπαχάρια της και η κουζίνα της είναι γεμάτη από πικάντικες γεύσεις και απίστευτες μυρωδιές. Τα φρούτα και τα λαχανικά έχουν κυρίαρχη θέση στη διατροφή των Γκανέζων. Αβοκάντο, μπανάνα ή plantain, φασόλια, πατάτες… Αγαπημένη λιχουδιά το λεγόμενο bush meet! Κυνήγι ζώων που ζουν στους θάμνους. Είναι – όπως λένε – απίστευτη λιχουδιά, ακριβότερη από τον αστακό! Το δημοφιλέστερο ίσως είναι το grasscutter, ένα ζώο μεταξύ κάστορα και αρουραίου το οποίο πρόσφατα εξημέρωσαν και το εκτρέφουν. Δεν δοκίμασα, αλλά από την έκφραση του προσώπου τους στη στιγμή που μου το έδειξαν, είμαι σίγουρη ότι αν έμενα λίγες μέρες ακόμα ίσως να ξεπερνούσα τις αναστολές μου, με τις όποιες επιπτώσεις…

Επόμενη στάση το Κονκόν, μια άλλη μικρή κοινότητα στην ίδια περιοχή. Μια αντλία στη μέση του χωριού γίνεται αφορμή για μια συζήτηση για το νερό. ¨Δεν υπάρχει. Η κοντινότερη πηγή είναι περίπου μια ώρα με τα πόδια. Τα κορίτσια έφερναν το νερό με μπιτόνια ή κουβάδες, δύο φορές την ημέρα πριν φτιαχτεί αντλία λίγα χρόνια πριν¨ μου εξήγησε η Janet, μητέρα των δύο αξιολάτρευτων αυτών κοριτσιών, αγρότισσα στο επάγγελμα. Τέσσερις ώρες την ημέρα μόνο για να φέρουν το νερό από την πηγή, το οποίο δεν είναι καν καθαρό κι έτσι συχνά υποφέρουν από δυσεντερίες. Ιδίως τα παιδιά. Παρόλη την έλλειψη του όμως τα σπίτια τους είναι εντυπωσιακά καθαρά και τακτοποιημένα.

Σήμερα είναι μια ιδιαίτερη μέρα για το χωριό αφού εγκαινιάζουν το νέο τους σχολείο και έχουν ετοιμάσει μια πραγματικά υπέροχη γιορτή. Είναι πανέμορφα με τις παραδοσιακές τους φορεσιές. Κρεμούν στο λαιμό τους κολιέ που φτιάχνουν μόνα τους από ξύλινες χάντρες ή κουκούτσια, χρωματίζουν το πρόσωπό τους με μπογιές και χορεύουν ρυθμικά στον ήχο των τυμπάνων που παίζουν τα αγόρια του χωριού.

Ο χορός για τους Γκανέζους είναι τρόπος καθημερινής έκφρασης. Ο ρυθμός βγαίνει φυσικά από μέσα τους, σχεδόν κάθε στιγμή. Τους κάνει να χαμογελούν. Δυνατές κινήσεις, απλά ρυθμικά βήματα.

Το εθνικό πάρκο Κakum και το οχυρό Ελμίνα

Το πάρκο Kakum βρίσκεται και αυτό στη δυτική περιφέρεια της χώρας, κοντά στην πόλη Cape Coast. Έχει το μεγαλύτερο canopy walk στον κόσμο και φιλοξενεί χιλιάδες είδη ζώων, πουλιών και ερπετών, πολλά από αυτά ενδημικά. Η διαδρομή με τις κρεμαστές γέφυρες είναι από τα πιο γνωστά αξιοθέατα και μια εμπειρία που θα πρότεινα ανεπιφύλακτα σε όσους ταξιδέψουν μέχρι τη Γκάνα.

Οι γέφυρες υψώνονται εβδομήντα μέτρα από το έδαφος, συνδέονται με μικρές ξύλινες πλατφόρμες που έχουν τοποθετηθεί πάνω σε δέντρα και το συνολικό μήκος της διαδρομής είναι περίπου τριακόσια μέτρα.

Μπορεί να ακούγεται μικρή, αλλά πολλοί διστάζουν να κάνουν έστω και ένα βήμα, αγνοώντας τους ξεναγούς που συνεχώς μας υπενθυμίζουν ότι είναι απολύτως ασφαλές: “nobody ever fell from the canopy and no one is going to today!” Οι ήχοι των χιλιάδων πουλιών μας ακολουθούν σε όλη τη διαδρομή και η θέα του δάσους της βροχής είναι πραγματικά συγκινητική. Για τους ακόμη πιο τολμηρούς, δίνεται η δυνατότητα παραμονής στο δάσος, με σκηνές και οδηγό. Το πρ ότεινα, αλλά οι συνταξιδιώτες μου δε συμμερίστηκαν  τον ζήλο μου. Ίσως όχι άδικα…

Μια από τις πιο δυνατές στιγμές του ταξιδιού ήταν η επίσκεψη στο Ελμίνα.

Σημείο τεράστιας σημασίας για την ιστορία του ανθρωπίνου γένους, ένα μέρος που παρόμοιό του δεν είχα δει ποτέ. Πήρε το όνομα του την εποχή της Πορτογαλικής κυριαρχίας στη χώρα. Το χρησιμοποιούσαν ως αποθήκη για το χρυσό που εξήγαγαν κι έτσι ονομάστηκε Ελ Μίνα, δηλαδή το Oρυχείο. Από χώρο αποθήκευσης εμπορευμάτων και οικία των αρχόντων της εποχής, με το ξεκίνημα του δουλεμπορίου μετατράπηκε σε στρατόπεδο σκλάβων. Χιλιάδες άντρες και γυναίκες από τη Γκάνα και γειτονικές χώρες κρατούνταν εδώ σε άθλιες συνθήκες, περιμένοντας το πλοίο που θα τους μετέφερε στην Ευρώπη και τη Λατινική Αμερική. Είναι το μεγαλύτερο οχυρό δουλεμπορίου στην Αφρική. Έχει φυσικά χαρακτηριστεί από την Ουνέσκο Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς και σίγουρα είναι ένα μέρος που όμοιό του δεν υπάρχει. Το πιο άχρωμο σημείο της χώρας και το πιο σκληρό μέρος που έχω επισκεφθεί ποτέ.

Οι σκλάβοι περίμεναν μήνες στοιβαγμένοι, νηστικοί, σε μπουντρούμια, με ελάχιστο φαγητό, χωρίς τουαλέτα, χωρίς να βγαίνουν ούτε μέχρι το προαύλιο, με χαλκάδες περασμένους στο λαιμό και τα χέρια. Οι γυναίκες βιάζονταν συχνά και όσες αρνούνταν, βασανίζονταν για παραδειγματισμό. Η μυρωδιά των μπουντρουμιών δεν περιγράφεται. Η ενέργεια που εκπέμπει αυτός ο τόπος είναι τρομακτική. Ένα από τα πιο ιδιαίτερα μέρη του οχυρού ήταν ο χώρος που χρησιμοποιούσαν για εκκλησία. Εκεί κατοικούσε ο Θεός. Η Ζαϊον. Όλα επιτρεπόντουσαν στο οχυρό, εκτός από εκεί. Δύο πατώματα κάτω πέθαναν εκατομμύρια αθώοι.

Το τελευταίο πράγμα που έβλεπαν οι σκλάβοι πριν επιβιβαστούν στα πλοία ήταν μια πόρτα με σιδερένια κάγκελα και θέα στο λιμάνι και τον Ατλαντικό. Κάθισα εκεί αρκετή ώρα σκεφτόμενη την απίστευτη σκληρότητα του είδους μας.

Σήμερα το Ελμίνα φιλοξενεί ένα μικρό μουσείο αλλά και μια μικρή βιβλιοθήκη για τους επισκέπτες. Η θέα από την κορυφή του είναι όμορφη, αλλά μετά από αυτή την εμπειρία δεν μπόρεσα να την ευχαριστηθώ. Έγραψα ένα σχόλιο στο βιβλίο επισκεπτών και επέστρεψα στο αυτοκίνητο.

Η παραλία Akwidaa

Δεν χαρακτηρίζεται άδικα η ομορφότερη παραλία της Γκάνα, πραγματικά είναι. Κατά μήκος των δεκάδων χιλιομέτρων της κοκοφοίνικες και μικρά ψαροχώρια. Ο Ατλαντικός αυτή την εποχή δεν αφήνει περιθώρια κι έτσι το κολύμπι γίνεται μια δύσκολη υπόθεση λόγω των δυνατών ρευμάτων. Την επισκέπτονται πολύ συχνά και δύο είδη χελώνας για να γεννήσουν τα αυγά τους. Ένα μεγάλο κομμάτι της προστατεύεται χάρη στην πρωτοβουλία μερικών Άγγλων που διατηρούν ένα μικρό οικολογικό Lodge. Τις βραδινές ώρες μπορείς να κάνεις μια βόλτα αναζητώντας κάποια χελώνα, αν και οι πιθανότητες να τη συναντήσεις είναι λίγες… μάλλον ελάχιστες. Ευτυχώς, γιατί οι ντόπιοι τις κυνηγούν για το κρέας και τα αυγά τους.

Για να θαυμάσεις κάποια από τα είδη της περιοχής προτιμότερη είναι μια βόλτα με κανό στο κοντινό ποτάμι. Κοστίζει μόλις μερικά cedis και είναι μια όμορφη, ήρεμη διαδρομή. Ο ποταμός περνά μέσα από ένα δάσος με mangrovia και είναι τόπος διαμονής πολλών ειδών καβουριών με εξωτικά χρώματα, κορμοράνων και άλλων πουλιών αλλά και ψαριών όπως η tilapia.

Κατά τη διάρκεια της ημέρας, την παραλία διασχίζουν δεκάδες παιδιά που πηγαίνουν από το ένα χωριό στο άλλο και γυναίκες που επιστρέφουν από τα χωράφια τους το ηλιοβασίλεμα.

Μετά από περίπου δέκα μέρες στη Γκάνα, ξεκινά ο δρόμος της επιστροφής. Από τις γειτονιές της Άκκρα έως τα χωριουδάκια της επαρχίας είναι μια χώρα γεμάτη αντιθέσεις, δυνατά χρώματα και πανέμορφα τοπία. Αναμφισβήτητα ένας προορισμός με ιδιαίτερο ενδιαφέρον αλλά και αρκετούς κινδύνους, λόγω της μεγάλης φτώχειας της.
Το μόνο σίγουρο είναι ότι θα ακούσετε πολλές φορές τη λέξη akwaaba (καλωσήρθες), θα αποκτήσετε το δικό σας Γκανέζικο όνομα, όπως το Naa Koshie και αν αγαπάτε τη φωτογραφία, θα ανακαλύψετε μια από τις πιο όμορφες χώρες της Αφρικής και μέσα από το φακό σας.

Το πλήρες άμπουμ από το οδοιπορικό στη Γκάνα μπορείτε να το δείτε εδώ